کلید دوام و ماندگاری هر موتور دیزل در سرویس و نگهداری صحیح آن است. هر زمان که تغییری در رفتار موتور دیده می شود باید بدرستی مورد ارزیابی قرار گیرد. ممکن است که یک ایراد جزئی باعث بروز عیب شده باشد، همچنین امکان دارد نشانه مشاهده شده شروعی برای یک خرابی عمده باشد. یک ارزیابی دقیق در کنار واکنش سریع می تواند از تحمیل هزینه های سنگین تعمیرات جلوگیری کند. مخاطبان مجموعه مقالات عیوب متداول که از مطالب همیشگی ماهنامه ماشین سنگین است، همواره در این سری مقالات با توصیه هایی برای نگهداری بهتر و مراقب از ماشین آلات در کنار نکاتی برای عیب یابی درست در این تجهیزات آشنا شده اند. در این شماره نیز یکی از متداول ترین ایرادات مشاهده شده در موتورهای دیزل را که قطعاً نیاز به ارزیابی و واکنش سریع و بموقع می باشد بررسی می کنیم.

دود سفید در گازهای خروجی موتور زمانی اتفاق می افتد که سوخت خام بدون آنکه محترق شود به منیفولد خروجی هدایت می شود. ممکن است سوخت خام و یا نیمه سوخته برآورده احتراق ناقص باشد. این امر ممکن است دلایل متعددی داشته باشد:

• دود سفید صبحگاهی

هنگامی که دود سفید فقط در زمان شروع به کار موتور مشاهده می شود و با گرم شدن موتور از بین می رود، عمده ترین دلیل آن می تواند بقایای احتراق در اطراف رینگ ها یا خط افتادن بدنه داخلی بوش باشد. استفاده از محلول ها و ترکیبات مخصوص شست و شوی این قسمت ها می تواند این ایراد را برطرف سازد. اما در زمان گرم شدن موتور و زیر بار رفتن آن هیچ دلیلی برای تداوم دود سفید وجود ندارد و مشاهده چنین نشانه ای قطعاً نیاز به رسیدگی فوری دارد.

• گرفتگی فیلتر سوخت

در برخی موتور ها دو فیلتر سوخت تحت عنوان فیلتر آبگیر و فیلتر ثانویه یا اصلی وجود دارد. در چنین شرایطی سوخت کافی از طریق سیستم سوخت رسانی به داخل محفظه احتراق نمی رسد و به همین دلیل شرایط مورد نیاز برای اشتعال مخلوط سوخت و هوا بصورت کامل بر روی پیستون ایجاد نمی شود، لذا احتراق ناقص بقایایی داری سوخت خام خواهد داشت که به صورت دود سفید در خروجی اگزوز مشاهده می شود. به همین دلیل است که در صورت مشاهده چنین عیبی حتماً بایست در اولین گام نسبت به چک و تعویض فیلتر های سوخت در صورت نیاز اقدام نمود. تخلیه روزانه محفظه زیرین فیلتر آبگیر حتماً باید در دستورکار کاربر یا راننده دستگاه باشد.

• عدم تنظیم صحیح و زمانبندی تزریق سوخت

ریتارد بودن زمان بندی تزریق سوخت می تواند یکی از علل دود سفید باشد، چراکه پاشش دیرتر از موعد مناسب، زمان لازم برای اختلاط با هوا و فشرده شدن صحیح را از مخلوط گرفته و باعث احتراق ناقص می گردد. بسیار از پمپ های مکانیکی سوخت، امکان آوانس ریتارد شدن بدون دمونتاثر کردن پمپ از روی سینی را دارند، در چنین مواردی به نزدیک یا دور کردن پمپ از بدنه موتور می تواند آوانس-ریتارد پمپ را تنظیم نمود. در صورت تدوام مشکل، امکان آسیب دیگی دنده ها و یا دیگر اجزاِ زمانبندی استاتیک موتور وجود دارد که با تعمیر اساسی شناسایی و رفع می شود.

• فشار ناکافی سوخت

فشار پایین پاشش سوخت نیز می تواند باعث عدم احتراق صحیح سوخت باشد. در سیستم های سوخت رسانی موتورهای دیزل گاهاً فشار تغدیه سوخت به سوزن از طریق رگلاتوری بر روی پمپ، گاهاً از طریق یک شیر برقی و بعضاً در مکانیزم داخلی سوزن تنظیم می گردد. بسته به نوع سیستم سوخت‌رسانی می توان با تنظیم فشار از روی رگلاتور و یا تعمیر سوزن از فشار کافی سیستم سوخت‌رسانی اطمینان حاصل نمود.

• خرابی سوزن های انژکتور

عدم پاشش صحیح سوخت و اتمیزه نکردن آن توسط سوزن انژکتور می تواند یکی از دلایل اصلی دود سفید در خروجی گازهای موتور دیزل باشد. شناسایی سوزنی که ایراد چنین ایرادی دارد با تست کات آف سوزن ها (قطع سوزن) قابل انجام است. پس از شناسایی سوزن معیوب، بایست نسبت به سرویس، تعمیر و یا تعویض آن اقدام نمود.

• عدم کمپرس کافی در محفظه احتراق

این عیب که معمولاً بدلیل شکستن سوپاپ و اجزاء آن، گیر کردن یا آسیب دیدن رینگ ها کمپرس یا خود پیستون و یا آسیب دیدگی بدنه داخلی بوش به وقوع می پیوندد اصلاً نشانه خوبی نیست. در چنین شرایطی در واقع عدم ایجاد حرارت کافی است که باعث خام سوزی می گردد. همانطور که می دانید شیوه احتراق در موتور دیزل به این گونه است که مخلوط هوا و سوخت در داخل محفظه احتراق به واسطه تراکم زیاد (۱۵ الی ۲۳ برابر) به فشار و بالطبع دمای بسیار بالاتر رسیده و در اثر این حرارت ایجاد شده است که احتراق به طور خودکار آغاز می شود. اگر این نسبت تراکم به هر دلیل محقق نشود امکان ایجاد شعله و احتراق کامل از بین می رود. در شرایطی که رینگ های کمپرس و یا بدنه خارجی پیستون و یا بدنه داخلی بوش پیستون دچار آسیب دیدگی شده باشند و فرار کمپرس در محفظه احتراق اتفاق بیافتد، بدلیل عدم افزایش حرارت به سطح مورد نیاز برای احتراق، اشتعال بصورت کامل انجام نشده و مقداری از سوخت موجود به صورت خام از طریق سوپاپ دود به منیفولد گازهای خروجی هدایت می شود که این پدیده بصورت دود سفید در خروجی اگزوز مشاهده می شود. در این وضعیت برا یرفع عیب بایست اقدام به دمونتاژ کردن موتور و یا نیم موتور و تعویض رینگ، پیستون و یا بوش نمود.

• وجود آب در محفظه احتراق

راهیابی آب به داخل محفظه احتراق نیز می تواند به ایجاد دود سفید در گازهای خروجی موتور منجر شود. خرابی و آسیب دیدگی واشر سر سیلندر می تواند از دلایل این اختلاط باشد. گاهاً نیز آسیب دیدگی یا ترک خوردن سرسلندر در نواحی نزدیک به کانالهای عبور مایع خنک کننده باعث می شود این سیال به داخل محفظه احتراق راه پیدا کرده و بخار آب در گازهای خروجی به رنگ سفید مشاهده شود. در چنین شرایطی تنها راه برطرف کردن مشکل، تامیر اساسی موتور یا نیم موتور می باشد.

نویسنده: حمیدرضا احراری