گیربکس های پاورشیفت، امروزه در بسیاری از ماشین آلات چرخ لاستیکی از جمله لودرها، بکهولودرها و لیفتراک ها مورد استفاده قرار می گیرند. سهولت کاربری، راندمان بالا و کاهش میزان مصرف سوخت از مهم ترین مزیت هایی به شمار می روند که باعث اقبال روزافزون به این سیستم های انتقال قدرت منجر شده است. با این وجود بواسطه پیچیدگی این اجزاء و پیوندی که در طراحی آن ها میان سیستم های مکانیکی سنتی انتقال قدرت و قطعات الکترونیکی ایجاد شده است عیب یابی و رفع ایرادات گیربکس های پاورشیفت گاهاً براحتی انجام نمی شود. در این قسمت از عیوب متداول، به روند عیب یابی و رفع عیب از یک ایراد متداول در این گیربکس ها می پردازیم.

گیربکس پاورشیفت اتوماتیک معمولاً از مجموعه ای قطعات مکانیکی در کنار تعدادی اجزاء الکترونیکی تشکیل شده است. بخش سخت انتقال قدرت توسط چرخ دنده های معمولی و یا خورشیدید، شفت ها، کلاچ پک ها، دیسک و صفحه ها، پیستون ها و … انجام می شود. کنترل عملکرد این مجموعه مکانیکی اما به قطعات و عملکردهای برقی و الکترونیکی واگذار شده است. قطعاتی از قبیل برد های کنترلی، تعداد سنسور دور سنج، سنسور دما و مجموعه شیر برقی عملکرد گیربکس پاورشیفت اتوماتیک را از طریق کنترل جریان روغن کنترل می کنند. فارغ از تنوع طراحی برندهای مختلف، اصول کاری گیربکس های پاورشیفت اتوماتیک نزدیک به هم است، از این رو می توان در هنگام مواجهه با عیب ضربات در هنگام تعویض دنده، اقدامات زیر را برای شناسایی و رفع ایراد انجام داد:

• شناسایی دقیق وضعیت و میزان ضربه

عیب یابی درست اولین گام در انجام تعمیرات محسوب می شود. در این مرحله مهم ترین نکته برای هر تکنسین این است که به شنیده ها در مورد عیب اکتفا نکند و خود شخصاً به کاربری و تست دستگاه بپردازد. پس پشت رول بنشینید و دستگاه را در هر دو حالت دستی و اتوماتیک برانید و دقت کنید که ضربات غیر عادی در هنگام تعویض دنده در کدام حالت و چه دنده هایی اتفاق می افتد. اگر ضربه تنها در یک جهت حس می شود باید بر روی سولنوئید همان جهت مترکز شد. در گیربکس های پاورشیفت برای انتخاب هر دنده معمولاً دو یا چند سونوئید فعال می شود که یکی از آنها مربوط به جهت می باشد، همچنین اگر ضربه فقط در یک دنده خاص حس می شود باید با مراجعه به اسناد فنی دستگاه، سولنوئیدهایی که در آن دنده بخصوص فعال می شوند را شناسایی و به لحاظ عملکرد برقی و هیدرولیکی مورد بازرسی قرار دهید.

• بازدید وضعیت کدهای خطا

مشاهده و بررسی قسمت کدهای خطا در نمایشگر دستگا قطعاً باید قبل از شروع هر اقدام دیگر انجام شود. برای هر کد خطا در اسناد فنی دستگاه توضیحاتی در مورد عیوب احتمالی و کلیات روال رفع عیب عنوان شده و می تواند کارگشا باشد.

• بازدید وضعیت روغن و فیلتر روغن گیربکس

اگر ضربه در تمامی دنده ها و در هر دو جهت محسوس است بازدید وضعیت روغن گیربکس قطعاً شروعیست برای عیب یابی دقیق تر. سطح روغن را از طریق گیج چک کنید. به سوابق دستگاه مراجعه کنید و از زمانبندی صحیح تعویض روغن آن و صد البته نوع روغنی که برای آن مورد استفاده قرار گرفته اطمینان حاصل کنید. تطابق روغن با دستورالعمل سازنده بسیار مهم است. در صورتی که تمامی این موارد صحیح بودند بازدید وضع ظاهری روغن هم می تواند مفید باشد. مشاهده پلیسه در روغن و یا فیلتر روغن گیربکس می تواند نشانه از خرابی و آسیب دیدگی قطعات مکانیکی فلزی باشد، همچنین مشاهده جرم سیاه داخل روغن حاکی از آسیب دیدگی و خوردگی صفحه های گرافیتی می باشد که در هر کدام از این حالت ها باید دستگاه متوقف و گیربکس پیاده شده و مورد تعمیر اساسی قرار گیرد. عموماً خوردگی صفحات گرافیتی با شواهدی مانند داغ شدن روغن گیربکس (که بدلیل بکسواد کردن صفحات بر روی یکدیگر اتفاق می افتد.) همراه می شود.

• اندازه گیری فشار

پس از انجام مراحل قبل، اندازه گیری فشار روغن در مدار گیربکس قطعاً حیاتی است. در مدار هیدرولیک گیربکس های پاورشیفت، روغن توسط یک پمپ به مدار هدایت شده و در همان ابتدای ورود به شیر کنترل گیربکس معمولاً یک رلیف ولو تعبیه شده که فشار کاری گیربکس را تنظیم می کند، خروجی این رلیف ولو به مدار مبدل گشتاور هدایت می شود. با مراجعه به اسناد فنی دستگاه می توان محل دقیق این رلیف ولو و محل اندازه گیری فشار را شناسایی کنید. با استفاده از گیج مناسب این فشار را اندازه گیری کنید و اگر مقدار آن با عدد استاندارد فاصله دارد، از محل رلیف ولو اقدام به تنظیم فشار نمایید.

• کالیبره:

در آخرین و شاید مهم ترین قسمت عیب یابی، مهم ترین قطعه الکترونیکی یعنی کنترل کننده الکترونیکی مورد هدف قرار می گیرد. در گیربکس های مکانیکی سنتی، جذب ضربات در حین تعویض دنده به عهده یک شیر هیدرولیکی به نام شیر تعدیل کننده بود. وظیفه این شیر به طور کلی عبارت بود از کنترل کاهش فشار در کلاچ پکی که باید آزاد و کنترل افزایش فشار در کلاچ پکی که باید در گیر شود. شیرتعدیل کننده برای این افزایش و کاهش فشار مقداری تاخیر ایجاد می کرد تا نرمی تعویض دنده محقق شود. در گیربکس های پاورشیفت اتوماتیک این عملکرد به طور الکترونیکی در همکاری میان کنترل کننده، سنسورهای دور و شیرهای برقی انجام می شود. کنترل کننده بر اساس الگوی تعریف شده، کاهش و افزایش فشار در کلاچ پک ها را بوسیله سیگنال الکتریکی که به شیر های برقی ارسال می کند کنترل می نماید. در صورتی که ضربه در تمامی دنده ها احساس می شود احتمال دارد که بدلیل خوردگی نرمال صفحه های گرافیتی میزان کورس پیستون تغییر کرده باشد و دیگر مطابق با زمان بندی از پیش تعریف شده در کنترل کننده نباشد. در این وضعیت نیاز به تنظیم مجدد مشخصات عملکردی کنترل کننده وجود دارد. این عمل تحت عنوان کالیبراسیون کنترل کننده گیربکس شناخته می شود. گیربکس های امروزی معمولاً چنین امکانی را از طریق نمایشگر دستگاه و یا ابزار مخصوص که از طرف سازنده گیربکس ارائه می شود فراهم می آورد. با انجام این کالیبراسیون، تطابق میان بخش الکترونیکی و مکانیکی گیربکس تنظیم شده و مشکل ضربات در حین تعویض دنده ها رفع می گردد. دستورالعمل دقیق این فرآیند در اسناد فنی دستگاه ارائه شده و توصیه می گردد عمل کالیبراسیون حتماً در هماهنگی با دستورالعمل و توسط تکنسین باتجربه انجام شود.