ماشین آلات لاستیکی خارج جاده ای و خودروهای باری با کاربری های متنوع از ترانزیت گرفته تا کامیون های عمرانی، همه و همه در یک سیستم مهم و سرنوشت ساز اشتراک دارند، سیستم ترمز. اگرچه در بسیاری ماشین آلات عمرانی بدلیل نیروی زیاد ترمز مورد نیاز از ترمزهای تر استفاده می شود هنوز هم در بسیاری دستگاه های سبک تر از ترمزهای خشک (به صورت دیسکی یا کاسه ای) بهره می گیرند. این نوع ترمزها در کامیون های باری بسیار متداول تر هستند. فارغ از نوع فعالسازی ترمز که می تواند با استفاده از سیستم های کمکی بادی یا هیدرولیکی به کمک راننده یا کاربر بیاید، بار نگهدارندگی ترمز معمولاً به عهده قطعات مهم مصرفی از قبیل دیسک و صفحه و یا لنت ها می باشد. درا ین مقاله به طور اخص به نکات مهم در کاربری و سرویس ترمزهای خشک با تمرکز بر عنصر اصلی این سیستم ها یعنی لنت ترمز می پردازیم.

بطور کلی از نظر شکل ظاهری لنت های ترمز به دو دسته کلی کفشکی (BRAKE SHOE) و تخت (BRAKE PAD) تقسیم می شوند. هر یک از این طراحی ها مزایایی دارند که مختصراً در ادامه مورد ارزیابی قرار می گیرند.

مزایای ترمزهای کاسه ای:

• طراحی بسته و یکپارچه این سیستم باعث کاهش هزینه نگهداری آن می‌شود و اکثر قطعات نیز در یکجا قرار دارند. برای تعویض لنت‌ها تنها لازم است با استفاده از تجهیزات مخصوص، کفشک‌ها را باز کرده و لنت‌های جدید را جایگزین قبلی کنید.
• برای بیرون آوردن پیستون‌ها نیازی به کمپرسور یا مایع خاصی نیست. در حقیقت باید بگوییم که تعویض لنت ترمزهای کاسه‌ای برخی خودروها تنها نیاز به ۲ دقیقه زمان دارند.
• تعویض لنت‌های ترمز‌های کاسه‌ای هزینه کمی را برای صاحب خودرو یا دستگاه در پی دارد.

مزایای ترمزهای دیسکی:

• ترمزهای دیسکی شامل یک روتور فلزی بزرگ، ۲ لنت ترمز و یک گیره هیدرولیکی به نام کالیپر است.
• روتورهای ترمز معمولا از آهن ساخته می‌شوند، البته برخی از آن‌ها با توجه به کاربردشان از جنس متفاوتی بهره می‌برد، برای مثال خودروهای مسابقه‌ای دارای ترمزهای سرامیکی و یا کامپوزیتی از کربن هستند.
• معمولا حفره‌هایی بر روی روتور درنظر گرفته می‌شود تا خنک‌سازی آن راندمان بیشتری داشته باشد.
• کالیپر ترمزهای دیسکی از ۸ پیستون استفاده می‌کنند که نیروی بازدارندگی عظیمی را فراهم می‌آورند.

لنت ترمز تخت در ترمزهای دیسکی و ترمز کفشکی در ترمزهای کاسه ای مورد استفاده قرار می گیرد. در محور جلو خودروها بیشتر از لنت های تخت و ترمزهای دیسکی استفاده می شود. اما ترمزهای کاسه ای معمولاً در محور عقب خودروها مورد استفاده قرار می گیرند. دلیل بکارگیری این نوع ترمزها در خودروها را می توان در ترتیب عملکرد نیروی ترمز شناسایی نمود. در زمانی که پدال ترمز در دستگاه یا خودرو فشرده می شود لنت ترمز به مکانیزم پشتیبان خود (کاسه در ترمزهای کاسه ای و دیسک در ترمزهای دیسکی) و بوسیله نیروی اصطکاک سرعت دوران آن را کاهش می دهد. در شرایط متنوع نیروی اعمال یه محورهای جلو و عقب خودرو متفاوت است. مثلا هنگامی که کامیون در سرپایینی قرار دارد، نیروی که بر روی چرخ های جلو از طریق سیستم ترمز اعمال می شود بسیار بیشتر از چرخ های عقب می باشد، به همین دلیل است که در محور جلو به نیروی نگهدارندگی بیشتری نیاز است و باطبع از ترمز دیسکی برای این چرخ ها استفاده می شود. البته امروزه با پیشرفت های انجام شده و تاکید بیشتر بر ایمنی، از ترمز های دیسکی هم در محورهای جلو و هم در محورهای عقب اکثر خودروهای باری استفاده می گردد.

مجموعاً بواسطه قدرت نگهدارندگی بالاتر و تناسب بیشتر با نیازهای امروزی خودروها و ماشین آلات بیشتر از مکانیزم های دیسکی برای ترمز استفاده می گردد.

لنتهای ترمز بسته به شرایط مختلف از مواد مختلفی در ساختمان لنتها استفاده می شود، در گذشته بیشتر از آزبست در لنتها استفاده می شد که امروزه بعلت مشکلات زیست محیطی استفاده از آنها تقریباً منسوخ شده و بجای آنها از مواد ترکیبی و کامپوزیتی استفاده می شود. مواد اصطکاکی که امروزه در لنتها استفاده می شوند عبارتند از :

• • مواد آلی (ORGANIC): این لنت‌ها برای استفاده در خودروهای شهری بسیار مناسبند، چرا که دوام خوبی دارند، سروصدای کمی ایجاد می کنند، سبب ساییده شدن دیسک نمی شوند و هنگامی‌ که خنک هستند عملکرد خوبی دارند، اما مشکل عمده آنها این است که وقتی گرم می شوند بخوبی قبل عمل نمی کنند.
  • نیمه فلزی (SINTERED/SEMI-METALIC): این گونه از لنت‌ها نمونه خوبی برای استفاده در خودروهای درون شهری و جاده ای هستند. همچنین گزینه خوبی برای استفاده در اتومبیلهای مسابقه ای هستند. این لنت‌ها هنگامی‌ که سرد هستند به خوبی مواد آلی کار نمی کنند و برعکس هنگامیکه گرم می شوند، به عملکرد خوب خود می رسند. در این لنتها صفحات نیمه فلزی توسط قیدهای فلزی بهم متصل شده اند و گهگاه ممکن است این اتصال ضعیف از بین برود و سطوح مختلف صفحات نیمه فلزی از هم جدا شوند، که البته این اتفاق به ندرت اتفاق می افتد.
  • فلزی (METALIC): بطور عمده اینگونه از لنتها در خودروهای مسابقه ای یا خودروهای بسیار گرانبها استفاده می شود. سروصدای زیادی ایجاد می کنند و بعلت سختی فلز اثراتی روی دیسک دارند. هنگامیکه سرد باشند نیز به خوبی کار نمی کند.
  • سرامیکی (SERAMIC): لنتهای سرامیکی هنوز در حدود ١۵ – ۴٠ درصد الیاف فلزی دارند که معمولاً از الیاف مس بجای فولاد استفاده می شود که علاوه بر فرسایش کمتر، حرارت را نیز بهتر منتقل می کند. این لنتها به سادگی لنتهای دیگر از بین نمی روند و دوام بیشتری دارند، زودتر خنک می شوند و تقریباً بی سروصدا عمل می کنند.

انتخاب لنت ترمز و سرویس صحیح:

• انتخاب میان شیوه نصب لنت بر روی کاسه یا دیسک:

عنصر اصطکاکی می تواند بصورت چسبی (فشاری) یا پرچی بر روی صفحه پشتیبان قرار گیرد. هیچ یک از این دو روش لزوماً به دیگری ارجحیت ندارد. البته لنت های چسبانده شده می توانند برای مدت بیشتری (تا اتمام کامل عنصر اصطکاکی لنت) بدون صدای خاصی مورد استفاده قرار گیرند، اما در لنت های پرچی پس از مصرف شدن لنت و تماس برقرار کردن میان قسمتی از پرچ به روی دیسک یت کاسه، صدای لنت در هنگام ترمز گرفتن بیشتر به گوش می رسد که نشانه ای از فرا رسیدن زمان تعویض لنت است. البته این بیشتر یک نکته مثبت محسوب می شود که از سایش دیسک بر روی صفحه سخت پشتیبان لنت و آیسب دیدگی ان جلوگیری می کند.

• وضعیت رانندگی ماشین را در نظر بگیرید:

مواردی از قبیل میزان رانندگی در جاده های کوهستانی، میانگین دمای محیطی که دستگاه یا خودرو در آن به کار گرفته می شود، شرایط ترافیکی جاده هایی که ماشین در آن به کار گرفته می شود، شرایط محیطی زمین هایی که ماشین یا دستگاه را در آن به کار می گیرید را در ذهن داشته باشید تا بتوانید جنس مناسبی برای لنت انتخاب کنید.

• جنس لنت مناسب کاربری را انتخاب کنید:

  • اورگانیک: برای کاربری کاملاً نرمال مناسب هستند و زمانی که مرطوب شوند قابلیت های خود را تا حدی از دست می دهند.
  • نیمه فلزی: این لنت ها قابلیت نگهدارندگی بیشتری دارند. گرچه این لنت ها دیسک و کاسه را بیشتر دچار سایش می کنند.
  • تمام فلزی: این لنت ها که گران تر از موارد قبلی هستند نیروی ترمزی بیشتری را اعمال کرده و بالطبع سایش قابل توجهی را نیز در کاسه و دیسک بوجود می آورند.
  • سرامیکی: این لنت ها گران ترین لنت های موجود هستند اما بیشترین دوام و تناسب با سایر اجزاء مکانیکی سیستم را ترمز را فراهم می کنند. این مواد در بالاترین دماها همچنان عملکرد عالی خود را حفظ می کنند و در برابر رطوبت نیز خاصیت اصطکاکی خود را از دست نمی دهند.

• کل اجزاء سیستم ترمز را در هنگام تعویض لنت مورد بازدید قرار دهید:

این نکته بسیار مهم است که در زمان تهیه و تعویض لنت باید تمامی اجزاء سیستم ترمز را به خوبی بازدید نمود. این بازدید می تواند تضمین کند که اجزاء کیفیت و کارایی خود را حفظ کرده باشند و نشتی در مدار هوای فشرده یا روغن ترمز وجود نداشته باشد. در مواردی که سیستم ترمز به کمک روغن عمل می کند توصیه میشود روغن ترمز را حتی در صورت عدم نشتی هر ۵ سال به طور کال تخلیه و تعویض کنید که رطوبت و آلایندگی ها سلامت سایر اجزاء را تهدید نکنند.