تایر، قلب دوم ماشین آلات عمرانی و ساختمانی چرخ لاستیکی!
نویسنده: حمیدرضا احراری
بخش مهمی از ماشین آلات عمرانی و ساختمانی ماشین آلات لاستیکی هستند. استفاده از تایر در ماشین الات متنوع باعث ایجاد امکان جابجایی سریع تر و مانور بیشتر در زمین های مختلف را فراهم می کند. اگرچه بدون انتخاب درست، سرویس و نگهداری صحیح و تشخیص بموقع برای تعویض، این ماشین آلات میتوانند علاوه بر هزینه های سرسام آور باعث ایجاد سوانح دلخراش گردند. لذا با در نظر گرفتن اهمیت این اجزاء در ماشین آلات، در این مقاله سعی میکنیم به طور اجمالی مهم ترین اطلاعات برای شناخت و انتخاب اثربخش این اجزاء گران قیمت را بررسی نماییم.
تایر های مورد استفاده در ماشین آلات خارج جاده به اختصار OTR نامیده میشوند. در یک طبقه بندی کلی میتوان لاستیک های OTR را از لحاظ ساختار به انواع بایاس و رادیال تقسیم نمود. در شکل زیر اصلی ترین اجزای تشکیل دهنده این دو نوع تایر بطور مقایسه ای مشخص شده اند.
تایر بایاس
تایر رادیال
بر روی لاستیک ها اطلاعات کاملی در قالب کدبندی و نمادهای مختلف ارائه میشود، برای درک درست این اطلاعات بایستی به استانداردهای بین المللی و یا مستندات ارائه شده از طرف شرکت سازنده راجعه نمود. اما در یک طبقه بندی کلی میتوان مطابق با شکل زیر این اطلاعات را طبقه بندی نمود.
با توجه به کاربری خاص این گونه تایر ها، مشخصات طراحی آنها بر اساس شرایط استفاده تغییر میکند. برای نشان دادن این تفاوت ها یک سیستم کدبندی وجود دارد که از حروف اختصاری بخصوص برای نشان دادن کاربری لاستیک استفاده میشود. در جدول زیر این حروف اختصاری به همراه کاربری مخصوص آنها و مشخصات ویژه ای که لاستیک برای این کاربری ها باید داشته باشد ارائه شده است.
| ردیف | کاربری | دستگاه | مشخصات اصلی مورد نیاز برای تایر | کد اصلی | کد های زیر مجموعه | مشخصه اصلی آج تایر |
| ۱ | حمل بار | دامپتراک معمولی و کمرشکن، اسکریپر، ماشین های حمل زغال سنگ، کامیون های خارج جاده ای | مقاومت در برابر گرما، برش، فرسایش و ضربه | E | E-2 | دارای کشش مناسب |
| E-3 | مخصوص سنگ | |||||
| E-4 | مخصوص سنگ با آج عمیق | |||||
| E-7 | دارای حالت شناوری مناسب | |||||
| ۲ | تسطیح | گریدر | کشش مناسب همراه با قابلیت مانور | G | G-1 | منحنی |
| G-2 | کشش مناسب | |||||
| G-3 | مخصوص سنگ | |||||
| G-4 | مخصوص سنگ با عمق زیاد | |||||
| ۳ | بارگیری و هل دادن بار | لودر، اسکید-استیر لودر، بولدوز | مقاومت در برابر برش، فرسایش در عین پایداری | L | L-2 | کشش مناسب |
| L-3 | مخصوص سنگ معمولی | |||||
| L-4 | مخصوص سنگ با آج عمیق | |||||
| L-5 | مخصوص سنگ با آج خیلی عمیق | |||||
| L-5s | آج عمیق با حالت نرم | |||||
| ۴ | بلند کردن اجسام سنگین | چرثقیل | کشش مناسب، مقاومت در برابر گرما و فرسایش | C | C-1 | مسطح |
| C-2 | شیاردار | |||||
| ۵ | حمل چوب | ماشین آلات جابجای چوب و کنده درختان | کشش مناسب، حالت شناوری، مقاومت در برابر برش | LS | LS-2 | متوسط |
| ۶ | فشرده سازی | انواع غلتک | مقاومت در برابر روغن، برش و فرسایش | |||
| ۷ | عملیات زیر زمینی | ماشین آلات سوراخکاری و باربری زیر زمینی | مقاومت در برابر برش و فرسایش | |||
| ۸ | کاربری صنعتی | ماشین آلات حمل کانتینر، ماشین های یدک کش هواپیما، لیفتراک | پایداری و مقاومت در برابر فرسایش نامتقارن |
نسب میان آج های معمولی، عمیق و خیلی عمیق مطابق با مقیاس زیر برای انواع کاربری های لاستیک تعریف میشود.
علاوه بر شناخت انواع تایرهای خارج جاده ای بایست با مشخصات اصلی ابعادی تایرها نیز آشنایی کافی پیدا نمود، چرا که اعداد نشان دهنده این ابعاد در کد مشخصات تایر ذکر میشود. به این منظور ابعاد مختلفی که در انتخاب تایر معیار هستند بر اساس شکل زیر معرفی میگردد:
- اندازه تایر: به طور استاندارد با مشخصات عرض کلی و قطر نامی رینگ (برحسب میلیمتر یا اینچ) مشخص میگردد. در صورتی که نوع تایر رادیال باشد از حرف R برای نشان دادن آن استفاده میشود. همچنین برای مشخص کردن نسبت منظر تایر اکثراً از درصد استفاده میشود.
- میزا بار قابل تحمل تایر: در لاستیک های رادیال با شاخص ستاره، در لاستیک های بایاس با شاخص PLY (لایه) و در کشورهایی که استاندارد ETRTO اعمال شده باشد با شاخص بار مشخص میگردد.
- سایر مشخصات ابعادی تایر در تصویر فوق مشخص شده اند.
- نسبت منظر به عنوان یکی از مشخصات ابعادی تایر مطابق با شکل فوق، برابر با عدد حاصل از تقسیم ارتفاع بخشی به عرض کلی تایر (معمولاً بر حسب درصد) تعریف میگردد.
برای درک بهتر مطالب گفته شده در بالا، مثال های زیر ارائه میگردد:
فرآیند صحیح انتخاب تایر برای ماشین آلات بطور اصولی از سه گام تشکیل شده است:
اصلی ترین نکات در انتخاب تایر مناسب در دسته طبقه بندی میشود:
- نوع ماشین
- حداکثر ظرفیت بار
- حداکثر قدرت موتور و سرعت دستگاه
- اندازه استاندارد تایر مورد استفاده در دستگاه
- تعداد لایه های لاستیک مورد نیاز
- الگوی آج تایر
- شرایط کار تایر
- آب و هوای منطقه
- شرایط زمین و جاده
- سرعت در هنگام کار
- حداکثر بار وارده بر تایر
- عملکرد و مشخصات مورد انتظار تایر
- قابلیت سرویس
- میزان مقاومت در برابر حرارت، برش و فرسایش
- میزان قابلیت مانور
اجرای این فرآیند به شکل صحیح که قطعاً توسط پرسنل متخصص و با استفاده اصولی از اطلاعات کاتالوگ ها، قطعاً منجر به:
- کاهش هزینه های مربوط به تایر و نگهداری آن
- کاهش زمان توقف تایر
- کاهش هزینه در ساعت
- کاهش حوادث
خواهد شد.