این نماد ها به عنوان الفبای مدارات و نقشه های الکتریکی محسوب می شوند که بدون استفاده از آنها امکان عیب یابی صحیح و سریع در زمان بروز عیوب الکتریکی وجود نخواهد داشت. هر یک از این قطعات دارای پیچیدگی ها، انواع و ریزه کاری های مختلفی می باشند که برای آموختن شان می توان به کتب برق و الکترونیک مراجعه نمود. هدف از این مقاله تنها آشنایی با این الفبا در حد ممکن می باشد. نکته دوم اینکه این علائم و نمادها ممکن است بین شرکت های مختلف سازنده از یک استاندارد مشخص تبعیت نکند، در این مقاله از علائم مطابق با استاندارد شرکت هیوندای استفاده شده است.

باطری

این علامت به صورت استاندارد برای نشان دادن منبع تغذیه در مدار الکتریکی مورد استفاده قرار می گیرد. بسیاری از ماشین آلات از ولتاز ۲۴ ولت برای مدارت خود بهره می برند. در این دستگاه دو باطری ۱۲ ولت به صورت سری (یعنی قطب های مخالف به یکدیگر متصل شوند.) در کنار هم قرار گرفته و انرژی الکتریکی مورد نیاز برای عملکرد مدارات برقی دستگاه را فراهم می کند.

قطع کن اصلی

این علامت نشان دهنده یک کلید دستی است که برای جدا کردن کل مدار دستگاه از باطری و یا متصل کردن آن به کار می رود. قطع کن اصلی برای اطمینان از عدم جریان پیدا کردن الکتریسیته در مدارات دستگاه در زمان هایی که دستگاه در حالت خواب برای زمان طولانی قرار دارد و یا در مواقعی که جوشکاری بر روی دستگاه انجام می شود، در حالت قطع قرار می گیرد.

کانکتور

کانکتور یا سوکت برای تفکیک شدن قطعات و یا قسمت های مختلف دسته سیم مورد استفاده قرار می گیرد. این قطعه در شکل و شمایل، تعداد پین و مطابق با استانداردهای جهانی تولید و عرضه شده و توسط شرکت های سازنده مورد استفاده قرار میگیرد. شماره گذاری پین ها در کانکتورها مطابق استانداردهای مختص آنها انجام شد و بر روی بدنه آنها نیز معمولاً با حروف کوچک حک می شود. نامگذاری کانکتورها معمولا با دو حرف CN و سپس یک عدد مشخص می گردد.

فیوز

برای حفاظت از قطعات و مدارات برقی در برابر جریان های شدید، از قطعاتی به نام فیوز استفاده می شود که معمولاً با توجه به میزان حساسیت قطعات و مدارات مختلف در آمپراژهای مختلف ارائه می شود. در این شکل به عنوان مثال فیوزهایی از ۵ تا ۲۰ آمپر دیده می شود.

دیود

دیود قطعه ای الکترونیکی است که فقط در یک جهت اجازه عبور جریان الکتریکی را میدهد. در ساختار شیر های برقی و برخی رله ها از دیود استفاده میشود، بدین ترتیب از تحریک ناخواسته شیر برقی و یا رله به دلیل جریان های القایی در بوبین جلوگیری شده و ایمنی مدار محفوظ می ماند. در این شکل جریان از پین ۱ کانکتور به پین ۲ آن برقرار می شود اما در جهت معکوس قطع خواهد بود.

مبدل ولتاز DC

همانطور که میدانید برخی مصرف کننده ها در ماشین آلات ۲۴ ولت، با اختلاف پتانسیل ۱۲ ولت کار می کنند. از جمله این مصرف کنندگان می توان به برخی سنسورها، ضبط صوت و … اشاره نمود. برای کارایی صحیح این مصرف کنندگان بایست یک مبدل ولتاژ در مدار قرار گیرد.

میکروسوئیچ

در بعضی قسمت ها در ماشین آلات از میکروسوئیچ ها برای انتقال یک جابجایی مکانیکی به صورت یک تحریک الکتریکی استفاده می شود. از جمله موارد استفاده از این قطعه می توان به اهرم ایمنی بیل ها و یا سیستم فعال کننده الکتروموتور در لیفتراک های برقی اشاره نمود.

رله پنج پایه

در برخی مدارات الکتریکی که جریان به قطعه ای با مصرف قابل توجه هدایت می شود، برای قطع و وصل کردن این جریان از جریان ضعیف تری استفاده می شود. این موقعیت حتماً برایتان آشنا است. این قطعه شبیه به یک شیر کنترل با تحریک سروو در سیستم های هیدرولیکی می باشد. در رله ۵ پایه، پایه های ۱ و ۲ جریان تحریک را دریافت می کنند. پایه ۳ پایه تغذیه جریان اصلی می باشد، پایه ۴ پایه که بدون تحریک رله بسته می باشد نرمال بسته و پایه ۵ که در صورت تحریک رله برق از پایه ۳ به آن منتقل می شود نرمال باز گفته می شود.

رله ۴ پایه:

این رله که به رله قابلمه ای هم مشهور است برای مدارات با مصرف بیشتر و آمپراژ بالاتر مثلا بعنوان رله باطری و یا رله استارت مورد استفاده قرار می گیرد. این رله پایه ای به عنوان نرمال بسته ندارد.

تایمر راهنما

این قطعه مخصوص استفاده در مداراتی که با قطع و وصل جریان کار می کنند می باشد (بعنوان مثال راهنما).

لامپ

شکل نمادین لامپ در مدارات مربوط به ماشین آلات یک دایره با یک ضربدر درون آن می باشد.

سنسور سطح

در اکثر ماشین آلات یک سنسور سطح وجود دارد که میزان سوخت موجود در تانک را به صورت یک سیگنال الکتریکی به گیج یا کامپیوتر دستگاه ارسال می کند. این سنسور سطح معمولاً با این شکل نمادین نمایش داده می شود.

سوئیچ فشار

در بسیاری مدارات مربوط به ماشین آلات یک سوئیچ فشار عمل قطع یا وصل جریان در فشاری مشخص را انجام می دهد. بعنوان مثال فشنگی روغن موتور یک سوئیچ فشار است. توجه داشته باشید که فرق سوئیچ با سنسور در اندازه گیری مقدار یا فقط سنجش قطع و و صل یک مدار است.

سنسور دور

سنسور دور یا سرعت دوران نیز در موقعیت های مختلفی مانند فلایویل، شفت های داخل گیربکس و یا دنده های ورودی و یا خروجی ان نصب شده و می تواند انواع مختلفی مانند القایی، اثر هال و یا غیره داشته باشد.

سنسور دما

این قطعه نیز در غریب به اتفاق ماشین آلات برای اندازه گیری دمای سیال های مختلف به کار رفته در دستگاه مورد استفاده قرار می گیرد. این سنسور می تواند از نوع NTC یا PTC باشد. عموماً در ماشین آلات از سنسورهای NTC که مقاومتشان با افزایش دما کاهش پیدا می کند استفاده می شود.

سولنوئید

این قطعه نیز به نوعی پیوند دهنده مدارات الکتریکی و هیدرولیکی است. شیر کنترل مدار هیدرولیکی با تحریک برقی یا به اختصار همان شیر برقی که از یک بوبین به همراه یک اسپول یا پاپت در سایزهای مختلف تشکیل شده است.

در شکل های ارائه شده برای هر نماد با حروف و اعدادی که بر روی اتصالات و سیم ها قرار گرفته اند مواجه شده اید، جالب توجه است که عدد به معنای قطر سیم و حروف مربوط به رنگ سیم به کار رفته در واقعیت مدار است. معنی و مفعوم هر یک از این حروف در جدول زیر ارائه شد ه است:

نویسنده: حمیدرضا احراری